Η Ιωάννα περίμενε στην ουρά του supermarket. Μπροστά της μια ηλικιωμένη γυναίκα προσπαθούσε να μετρήσει τα ψιλά της, ενώ τα δάχτυλά της έτρεμαν ελαφρά. Η ουρά πίσω μεγάλωνε. Κάποιοι δυσανασχετούσαν. Άλλοι κοιτούσαν το κινητό τους, αποφεύγοντας την οπτική επαφή.

Για μια στιγμή, ένιωσε αυτό το γνώριμο σφίξιμο στο στομάχι. Κούραση. Βιασύνη. Πίεση. Εκνευρισμός. Σε δέκα λεπτά έπρεπε να είναι πίσω στο γραφείο για τη σύσκεψη. Πήγε να αντιδράσει. Να κάνει αυτό το χαρακτηριστικό μορφασμό του «έλα επιτέλους», όταν ξαφνικά της ήρθε στο μυαλό η εικόνα της γιαγιάς της, της κυρα-Όλγας (ίσως γιατί η γυναίκα της έμοιαζε λίγο). Και τη φωνή της να λέει με παράπονο: «Ο κόσμος έγινε σκληρός κι αδιάφορος, παιδί μου. Κανείς δε σταματάει για κανέναν πια». 

Κάτι μαλάκωσε μέσα της. Πήρε μια ανάσα, έβαλε το κινητό στην τσάντα και με ένα ήσυχο χαμόγελο είπε στη γυναίκα: «Μην ανησυχείτε. Έχουμε χρόνο. Θα θέλατε να σας βοηθήσω;» Η ηλικιωμένη την κοίταξε με έκπληξη. Στα μάτια της φάνηκε μια λάμψη ανακούφισης. Έγνεψε ένα διακριτικό «ευχαριστώ» και η Ιωάννα τη βοήθησε να μετρήσουν μαζί τα κέρματα ήρεμα, χωρίς βιασύνη. Δυο λεπτά αργότερα, η γυναίκα έσπρωξε το καρότσι της σιγά σιγά προς την έξοδο. Πριν στρίψει, γύρισε και είπε: «Σ’ ευχαριστώ, κορίτσι μου.» Η ταμίας, που παρακολουθούσε σιωπηλά, κοίταξε την Ιωάννα με ένα βλέμμα ζεστό. Ίσως και λίγο συγκινημένο. Ένα ανεπαίσθητο χαμόγελο φανέρωσε πως, έστω και για λίγο, κάτι όμορφο είχε συμβεί μέσα στην καθημερινή ρουτίνα.

Η Ιωάννα έμεινε για λίγο ακίνητη. Δεν είχε λύσει κανένα μεγάλο πρόβλημα. Δεν είχε κάνει κάτι «σπουδαίο». Κι όμως, κάτι μέσα της... Θυμήθηκε πώς όλοι μας, κάποια στιγμή, χρειαζόμαστε λίγη κατανόηση. Χρειαζόμαστε έναν άνθρωπο που δε θα βιαστεί να μας προσπεράσει.
Για εκείνη τη γυναίκα, και για την Ιωάννα, ήταν μια πράξη συμπόνιας. Και ίσως αυτός να είναι ο τρόπος που αλλάζει ο κόσμος. Μία μικρή πράξη κάθε φορά. Εκείνη τη μέρα, η Ιωάννα δεν έκανε απλώς τα ψώνια της. Έγινε ένας κρίκος σε μια αλυσίδα καλοσύνης. Γιατί, ίσως, χωρίς καν να το ξέρει, έδωσε το παράδειγμα σε κάποιον που κοιτούσε από πίσω.

Μια μικρή πράξη, μια λέξη καλοσύνης, ένα βλέμμα κατανόησης - αυτά είναι που μπορούν να αφήσουν αποτύπωμα, εκεί που νομίζουμε πως τίποτα δεν αλλάζει. Κάποιες φορές, το μόνο που χρειάζεται είναι να μην προσπεράσεις. Να σταθείς, έστω για λίγο, δίπλα σε κάποιον. Να δεις πίσω από την κούραση, τον εκνευρισμό ή τη βιασύνη και να απαντήσεις με ανθρωπιά.

Αλλά τι σημαίνει στ’ αλήθεια να ζεις με συμπόνια;
Είναι απλώς μια ευγενική στάση ή κάτι βαθύτερο;
Κάτι που έχουμε μέσα μας ή κάτι που μπορούμε να μάθουμε;
Και τελικά, μήπως έχουμε παρεξηγήσει τι πραγματικά είναι η συμπόνια;

Πολλοί τη συγχέουν με την αδυναμία. Άλλοι τη θεωρούν «πολυτέλεια» σε έναν κόσμο σκληρότητας, ανταγωνισμού και γρήγορων ρυθμών. Άλλοι την εξισώνουν με το να «χαρίζεσαι» ή να «τα παρατάς εύκολα». Η αλήθεια όμως είναι πολύ διαφορετική. 

Η σύγχρονη επιστήμη αποκαλύπτει ότι η συμπόνια δεν αποτελεί παθητική ευγένεια, αλλά μια ενεργή, γενναία και βαθιά ανθρώπινη στάση ζωής. Μια στάση που, όταν καλλιεργείται, δεν αλλάζει μόνο το πώς σχετιζόμαστε με τους άλλους, αλλά και το πώς στεκόμαστε απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό, στις δυσκολίες και στον πόνο. Η συμπόνια δεν είναι λύπηση. Δεν είναι αφέλεια. Και σίγουρα δεν είναι αδυναμία.

Η συμπόνια ορίζεται ως η ευαισθησία απέναντι στον πόνο - είτε τον δικό μας, είτε των άλλων - και η δέσμευση να τον ανακουφίσουμε με καλοσύνη, σοφία και φροντίδα. Δεν πρόκειται για ένα ασαφές «αίσθημα καλοσύνης», αλλά για έναν συγκεκριμένο τρόπο να βλέπουμε τον κόσμο και να στεκόμαστε στη ζωή: με ενσυναίσθηση, παρουσία και την πρόθεση να βοηθήσουμε, χωρίς να χαθούμε ή να ακυρώσουμε τον εαυτό μας. 

Η συμπόνια δεν είναι στιγμιαία αντίδραση· είναι στάση ζωής που μαθαίνεται και καλλιεργείται. Και όπως κάθε τι που έχει αξία, συνοδεύεται από παρανοήσεις.

Μύθος 1: Η συμπόνια είναι αδυναμία.
Αλήθεια: Η συμπόνια σε δυναμώνει και σε κάνει ανθεκτικό.
Έρευνες δείχνουν ότι, όταν δείχνουμε συμπόνια ενεργοποιούνται περιοχές του εγκεφάλου που ρυθμίζουν το άγχος, ενισχύουν την ενσυναίσθηση και καλλιεργούν την ψυχική σταθερότητα και ανθεκτικότητα. Να είσαι συμπονετικός σημαίνει να είσαι δυνατός και βαθιά ανθρώπινος.

Μύθος 2: Αν δείχνω συμπόνια στον εαυτό μου, θα γίνω μαλθακός και θα αποτύχω.
Αλήθεια: Η αυτοσυμπόνια σε σταθεροποιεί και σου δίνει χώρο να εξελιχθείς.
Άνθρωποι με υψηλά επίπεδα αυτοσυμπόνιας αποδεικνύονται πιο σταθεροί, πιο ανθεκτικοί απέναντι στις δυσκολίες και λιγότερο επιρρεπείς στην αναβλητικότητα. Η αυστηρή αυτοκριτική μπορεί να παραλύσει και να οδηγήσει σε δύσβατα μονοπάτια τόσο εμάς όσο και τους γύρω μας. Η συμπόνια, αντίθετα, σε ενδυναμώνει να συνεχίσεις. Δε μαθαίνουμε μέσα από τη σκληρότητα, αλλά μέσα από την ασφάλεια και την αποδοχή.

Μύθος 3: Η συμπόνια είναι απλώς ένα συναίσθημα.
Αλήθεια: Η συμπόνια είναι κίνητρο και δράση που προκαλεί πολλά συναισθήματα. 
Η αληθινή συμπόνια δεν σταματά στο «σε καταλαβαίνω», αλλά προχωρά στο «είμαι εδώ για σένα, τι μπορώ να κάνω;» Είναι ενεργητική πρόθεση που μπορεί να εκφραστεί με λόγια, με πράξεις ή με απλή παρουσία.

Μύθος 4: Είτε την έχεις, είτε όχι
Αλήθεια: Η συμπόνια είναι έμφυτη σε όλους· αρκεί να της δώσουμε χώρο να ανθήσει. 
Οι άνθρωποι δε γεννιόμαστε «κακοί» ή «αδιάφοροι». Γεννιόμαστε όλοι με τη ικανότητα και τη φυσική τάση να είμαστε συμπονετικοί. Χρειάζεται απλώς να την εξασκήσουμε. Όπως μαθαίνουμε να ακούμε ή να συνεργαζόμαστε, έτσι μαθαίνουμε να καλλιεργούμε και τη συμπόνια. Και όσο περισσότερο την εξασκείς, τόσο πιο φυσικά σου βγαίνει. Η συμπόνια είναι συνειδητή επιλογή.

Μύθος 5: Αν δείξω συμπόνια, θα με εκμεταλλευτούν.
Αλήθεια: Συμπόνια δεν σημαίνει να επιτρέπεις τα πάντα. 
Σημαίνει να φροντίζεις και τους άλλους χωρίς να βλάπτεις τον εαυτό σου. Περιλαμβάνει υγιή όρια, σαφήνεια και την ικανότητα να λες «όχι» με σεβασμό. Συμπόνια δεν είναι να αγνοείς τον εαυτό σου, για να βοηθήσεις τον άλλον. Είναι να αναγνωρίζεις τον πόνο και των δύο, και να δρας με σεβασμό, ισορροπία και ανθρωπιά. Η συμπόνια λέει «ναι» με ανοιχτή καρδιά, αλλά και «όχι» χωρίς ενοχές.